مقابله با آلودگی دریا ناشی از فعالیت کشتیها، سکوها، سازه های ساحلی و فراساحلی
آلودگی آبها همواره موجبات نگرانی دولتها و مردم را فراهم آورده و برای مبارزه با آن لازم است دولتها درسطح ملی و بین‌المللی اقدام و مشارکت نمایند. تخریب سیستمهای دریایی و آبهای سطحی موجب بروز صدمات غیر قابل جبرانی به محیط زیست گردیده است. امروزه بدلیل استفاده زیاد از دریا و تنوع و سرعت تخلیه مواد آلاینده به دریا، توان خود پالایی اکوسیستم‌های دریایی کاسته شده و به زحمت می توانند اثرات ناشی از ورود چنین موادی را خنثی نمایند.
آبهای جاری و صنایعی که در کنار ساحل ایجاد شده‌اند بخش عظیمی از آلودگی دریا را موجب میگردند. بخش دیگر از آلودگی اکوسیستم دریایی مربوط به حفاری بستر، حمل و نقل دریایی (کشتیرانی)، نشت طبیعی نفت، ریزشهای آسمانی، تماس مستقیم سطح آب با هوای اطراف و ریزش عمدی مواد به دریا می باشد.
حمل و نقل دریایی شامل بخش بندر (بنادر تجاری، پایانه های نفتی، تعمیرگاه کشتیها، اسکله‌های صیادی و کشتیها منجر به تولید زائداتی می شوند که بطور بالقوه می توانند منبعی برای آلودگی دریا محسوب گردند. جمع آوری، بازیافت، پاکسازی، پردازش و دفع صحیح این مواد اثر قابل توجهی بر کاهش آلودگی دریا ناشی از حمل و نقل دریایی برجای خواهد گذاشت.
کنوانسیون بین المللی آمادگی، مقابله و همکاری در برابر آلودگی نفتی(OPRC) در پی حادثه ای که برای نفتکش "اکسون والدز" در سواحل آلاسکا پدید آمد، در سال ١٩٩٠ میلادی به تصویب سازمان بین المللی دریانوردی رسید و در سال ١٩٩٥ میلادی لازم الاجرا شد. تاکید اصلی این کنوانسیون بر اقدام سریع و موثر در صورت وقوع سانحه آلودگی نفتی به منظور جلوگیری از ورود خسارات جبران ناپذیر به کشتی ها، تاسیسات دریایی، بنادر، تجهیزات تخلیه و بارگیری نفت و همچنین فراهم نمودن زمینه های لازم برای همکاری های بین المللی جهت مقابله با بروز حوادث ناشی از آلودگی نفتی است.
کنوانسیون بین المللی آمادگی، مقابله و همکاری در برابر آلودگی نفتی OPRC,۱۹۹۰
اهم اهدافی که کنوانسیون در پی تحقق آنها می باشد، عبارتند از:
- گزارش سوانح آلودگی به نزدیکترین کشور ساحلی توسط کشتیها، واحدهای هوایی و دریایی، بنادر و تاسیسات و در صورت نیاز گزارش سانحه به کشورهای مجاور که در معرض خطر میباشند.
- همکاری منطقه ای و بین المللی کشورها در مقابله با سوانح آلودگی نفتی و جمع آوری آنها
- تهیه طرح ملی مقابله با آلودگی نفتی با مشارکت کلیه ارگانهای ذیربط
- ایجاد سیستم ملی برای مقابله سریع و موثر با سوانح آلودگی نفتی
- ارائه کمکهای فنی و تجهیزاتی به کشورهای عضو
- تحقیق در زمینه پیشرفت های تکنولوژی از راه برگزاری سمپوزیم های بین المللی و مبادله نتایج و تحقیقات و برنامه های توسعه
الزام به داشتن طرح اضطراری آلودگی نفتی در کشتیها (SOPEP)
- کشتی هنگام حضور در بندر یا یک پایانه دریایی تحت حاکمیت، مشمول بازرسی افسران کنترل و بازرسی قرار می گیرد.
- در اختیار داشتن طرح اضطراری آلودگی نفتی در واحدهای دوراز ساحل
- در اختیار داشتن طرح اضطراری آلودگی نفتی در بنادر و ترمینالهای دریایی در منطقه تحت حاکمیت
- ایجاد سیستم ملی برای مقابله فوری و موثر با آلودگی که این سیستم حداقل باید شامل موارد ذیل باشد:
- مرجع ملی و صلاحیتدار، واجد مسئولیت آمادگی و مقابله با آلودگی نفتی
- فراهم نمودن حداقل تجهیزات مورد نیاز برای مقابله با آلودگی نفتی
- تدوین برنامههای تمرینی و آموزشی برای پرسنل ذیربط
در همین راستا دولت جمهوری اسلامی ایران در ۲۹ تیرماه ۱۳۷۶ به کنوانسیون فوق ملحق گردید و طرح ملی مقابله، آمادگی و همکاری در برابر آلودگی نفتی را تدوین نمود که هدف آن، فراهم نمودن آمادگی ملی و هماهنگ سازی کلیه نهادها و سازمانهای دولتی و غیر دولتی و نیروها و امکانات مردمی برای مقابله و همکاری در انجام هرچه مؤثر وظیفه ملی حمایت از محیط زیست دریایی بهنگام وقوع سوانح منجر به آلودگی نفتی می باشد و منطقه تحت پوشش طرح ملی شامل محدوده سواحل و کلیه آبهای تحت نظارت و حاکمیت جمهوری اسلامی ایران در خلیج فارس، دریای عمان و دریای خزر می باشد.
کلیه بهره برداران از دریا، اعم از تولیدکنندگان و حمل کنندگان نفت و شرکتهای کشتیرانی، موظف میباشند، ضمن انجام اقدامات پیشگیرانه مورد نیاز برای جلوگیری از ریزش نفت، آمادگی لازم برای مقابله با سوانح نفتی را بر اساس دستورالعمل های کنوانسیون بین المللی در خود ایجاد کنند.
طرح (سامانه) ملی آمادگی، مقابله و همکاری در برابر آلودگی نفتی در دریا و رودخانه های قابل کشتیرانی
طرح (سامانه) ملی آمادگی، مقابله و همکاری در برابر آلودگی نفتی در دریا و رودخانه های قابل کشتیرانی بر اساس کنوانسیون بین المللی آمادگی، مقابله و همکاری در برابر آلودگی نفتی (OPRC) در سال ۱۳۹۱ در هیات وزیران تصویب و به دستگاههای ملی ابلاغ گردید.
سازمان بنادر و دریانوردی مسئولیت هماهنگی برای پاسخ به سوانح منجر به آلودگی نفتی در طرح احتیاطی ملی و اجرای وظایف دستگاه اجرایی کنوانسیون OPRC را بر عهده دارد. از جمله موارد مهم در طرح مذکور، می توان به موارد زیر اشاره نمود:
تشکیل کارگروه هماهنگی مقابله با آلودگی نفتی به ریاست سازمان بنادر و دریانوردی و با حضور نمایندگان سازمان حفاظت محیط زیست، وزارت نفت، شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، سازمان شیلات ایران، وزارت کشور، وزارت دفاع، وزارت امور خارجه، وزارت نیرو، معاونت برنامه ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری، وزارت صنعت و معدن، وزارت امور اقتصادی (گمرک) و هلال احمر
وظایف سازمان بنادر و دریانوردی:
- تصویب طرح های احتیاطی ملی و استانی مقابله با آلودگی نفتی
- نظارت بر عملکرد دستگاههای مرتبط در اجرای طرحهای اضطراری و احتیاطی
- تجهیز کردن مراکز استانی و نظارت بر تجهیز تاسیسات دریایی فعال به تجهیزات مقابله با آلودگی نفتی، برگزاری -- برنامه های آموزشی/تمرینی و درخواست همکاری با سایر کشورها .
- وظایف سایر ارگانهای ذیربط:
- مدیریت، نظارت و پایش زیست محیطی و اتخاذ تدابیر حفاظتی حین و پس از آلودگی نفتی توسط سازمان حفاظت محیط زیست
- تجهیز اسکله ها، پایانه های بارگیری و تخلیه مواد نفتی و سکوهای ثابت و شناور به تجهیزات مورد نیاز آمادگی ومقابله با سوانح آلودگی نفتی توسط وزارت نفت
- تعیین مناطق حساس شیلاتی، صیدگاه های دریایی و بنادر صیادی و آبزی پروری در مناطق تحت پوشش طرح ملی توسط سازمان شیلات ایران
- همکاری برای ورود موقت یا دائم تجهیزات مورد نیاز مقابله با آلودگی نفتی به همگام وقوع سوانح آلودگی توسط وزارت امور اقتصادی (گمرک).
کنترل و پایش آبهای تحت حاکمیت کشور با واحدهای پروازی
در اجرای مفاد کنوانسیون جستجو و نجات دریایی (SAR) و همچنین پایش و مقابله با آلودگیهای محیط زیست دریایی شامل دو کنوانسیون بین المللی OPRC و MARPOL و پروتکل OPRC-HNS ، که سازمان بنادر و دریانوردی متعهد به اجرای الزامات آنها می باشد، ۵ فروند بالگرد ویژه دریایی، دو فروند هاورکرافت و یک فروند هواپیمای گشت دریایی از سرویس های حمل و نقل نیروی دریایی ارتش ج.ا. ایران و ۳ فروند بالگرد از شرکت هواپیمایی PASCO (بخش خصوصی) نموده است. عمده فعالیت پروازهای بالگردها و هواپیما در مناطق دریایی و مسیرهای پرتردد کشتیرانی در خلیج فارس، تنگه هرمز، دریای عمان و دریای خزر صورت می پذیرد.
اداره کل بنادر و دریانوردی استان مازندران و پایش محیط زسیت دریایی و مقابله با آلودگی نفتی
تردد شناورهای تجاری بویژه کشتی هایی که حمل مواد سوختی را برعهده دارند در کنار ساختار زیست محیطی دریای خزر سبب گردیده حفاظت از محیط زیست این دریا بیش از پیش مورد توجه قرارگیرد بطوری که امروزه در اختیار داشتن تجهیزات و امکانات مرتبط به منظور مقابله با آلودگی های ناشی از سوانح احتمالی بسیار حیاتی می باشد.
از وظایف و مسئولیتهای این اداره کل بعنوان نماینده مرجع دریایی کشور حفاظت از محیط زیست دریایی بوده و بر همین اساس با داشتن شناور و تجهیزات مدرن و به روز مقابله باآلودگی نفتی و نیز بازرسی های مستمر ازکلیه شناورهای تجاری متردد خارجی و تحت پرچم و همچنین گشت های دریایی منظم در محدوده آبهای تحت نظارت این اداره کل و همینطور پایش های هوایی دوره ای توسط بالگرد تحت اجاره سازمان بنادر و دریانوردی (با صرف هزینه ای قابل توجه) هرگونه آلودگی دریایی ناشی از کشتیها و شناورها را رصد نموده و به مقابله با آن می پردازد.
همچنین بر اساس قانون حفاظت از دریاها و رودخانه های مرزی و با عنایت به اجرای کنوانسیون بین المللی جلوگیری از آلودگی ناشی از کشتی ها (کنوانسیون MARPOL)، زباله ها، فاضلاب و مواد زائد نفتی از کشتی های تجاری متردد در بندر نوشهر تحویل گرفته شده و مدیریت می گردد.
این اداره کل تلاش می کند توانمندی خود را در پاسخگویی در شرایط اضطرار افزایش داده و از این طریق به حفظ محیط زیست دریایی کمک کند.
در همین راستا سفارش ساخت بارج های مقابله با آلودگی به تعداد ۷ فروند(۳ فروند شمال و۴ فروند جنوب) از سوی سازمان بنادر و دریانوردی در سال۹۱ انجام پذیرفته و بارج این اداره کل با نام پاک بوم ۳ در دی ماه سال جاری به این اداره کل منتقل گردید.
این شناور دارای ۴۴ متر طول، ۱۱ متر عرض و 30/1 متر آبخور مجاز و همچنین دارای ۶ مخزن بمنظور ذخیره سازی سوخت یا مواد زائد و یک مخزن آب شیرین به ظرفیت ۵۰۰ تن می باشد.
با استقرار تجهیزات مدرن مقابله با آلودگی نفتی دریایی در بندر نوشهر و آماده به کاری ۲۴ ساعته آن ،توان عملیاتی این اداره کل در برابر سوانح احتمالی به طور چشمگیری افزایش یافته است ضمن اینکه از این شناور به عنوان شناور سوخت رسان و آب رسان نیز می توان استفاده نمود.