معرفی:

اهمیت روز افزون بررسی سوانح و رخداد های دریایی موجب گردید تا سازمان جهانی دریانوردی (IMO) با ادغام کلیه مصوبه های پیشین مربوط به نحوه بررسی سوانح دریایی، اقدام به تصویب قطعنامه A.849(20) در 27 نوامبر 1997 در خصوص نحوه بررسی سوانح دریایی نماید.

تغییرات و اطلاعات تکمیلی به قطعنامه فوق الذکر نیز در قالب قطعنامه شماره A.884(21) در نوامبر 1999، با توجه وی‍ژه به شناسایی عوامل انسانی و با هدف توسعه یک روش مشترک برای رسیدگی به سوانح و رخدادهای دریایی و همچنین ایجاد یک شکل و قالب هماهنگ برای گزارشات و همچنین توسعه همکاری متقابل کشورها در تعیین علل و عوامل منجر به وقوع سوانح دریایی ارائه گردید.

بر همین اساس مفاد بیست و یکم از فصل اول کنوانسیون بین المللی ایمنی جان انسان ها در دریا (SOLAS 74 Reg. 1-2) و ماده 23 کنوانسیون بین المللی خط شاهین (Load Line 66)، مواد هشت و دوازده از کنوانسیون بین المللی جلوگیری از آلودگی دریا توسط شناورها (MARPOL 73/78) و با ملاحظه قوانین ماده 2 و ماده 94 کنوانسیون سازمان ملل متحد در رابطه با قوانین دریایی UNCLOS، بر حسب حقوق و تعهدات کشورهای ساحلی و صاحب پرچم، متولی دریایی هر کشور موظف به بررسی سوانح دریایی به وقوع پیوسته در آبهای داخلی و ساحلی، به ویژه سوانح بسیار شدید و شدید برای شناورهای تحت پرچم خود و گزارش به سازمان بین المللی دریانوردی شده است.

قطعنامه بررسی سوانح دریایی با عنوان :

CODE OF THE INTERNATIONAL STANDARDS AND RECOMMENDED PRACTICES FOR SAFETY INVESTIGATION INTO A MARINE CASUALTY OR MARINE INCIDENT

در هشتاد و چهارمین اجلاس کمیته MSC تحت قطعنامه MSC-255(84) مورخ 16 ماه مه سال 2008 مورد تصویب قرارگرفت و با درنظر گرفتن تاریخ لازم الاجرا شدن مفاد مندرج در این آئین نامه از اول ژانویه 2010 (توسط قطعنامه  MSC-257(84) و مفاد مندرج در SOLAS XI-1/REG.6 ) و همچنین نگاهی تکمیلی به الزامات ممیزی مندرج در قطعنامه A.996 مصوب 29 نوامبر 2007، معاونت امور دریایی به نمایندگی از سازمان بنادر و دریانوردی که نقش متولی و مرجع دریایی کشور را بر عهده دارد نسبت به مرور دستورالعمل اجرایی رسیدگی به سوانح دریایی اقدام نموده است.

سازمان بنادر و دریانوردی به عنوان مرجع ملی و به نیابت از دولت جمهوری اسلامی ایران به استناد قوانین ملی و بر اساس مفاد قوانین و مقررات بین المللی و قطعنامه MSC-225(84) مسئولیت بررسی سوانح را به عنوان کشور صاحب پرچم، کشور صاحب بندر، کشور ساحلی و یا کشور ذینفع در سوانح و یا رخدادهای دریایی را خواهد داشت و درصورت وجود کشوری دیگر به عنوان کشور صاحب پرچم، کشور صاحب بندر، کشور ساحلی و یا کشور ذینفع، معاونت امور دریایی در سازمان بنادر و دریانوردی، تدابیر لازم را جهت تعامل، هماهنگی، ارتباط و همچنین انتخاب کشور اصلی و مرجع بررسی کننده سانحه و یا رخداد دریایی طبق مفاد مندرج در "دستورالعمل اجرایی نحوه بررسی سوانح دریایی" مصوب هیأت عامل سازمان به تاریخ 18/7/1390 ،  اعمال خواهدنمود.

***********************************************************************************************************

هدف از بررسی سوانح و رخدادهای دریایی:

هدف از بررسی سوانح دریایی فارغ از تعیین و شناسایی مقصر/مقصرین بروز سانحه صرفا" به منظور پیشگیری از وقوع سوانح دریایی مشابه در آینده است و جهت تعیین میزان مسئولیت یا قصور افراد نیست. سوانح دریایی از نقطه نظر تعیین مقصر/مقصرین بروز سانحه و مسئولیت ایشان می باید توسط کارشناس صاحب صلاحیت از سایر مجاری ذیربط انجام پذیرد، لیکن مقام مسئول بررسی سوانح دریایی صرفاً به این دلیل که در یافته های بازرسی ممکن است قصور یا مسئولیت متوجه کسی شود، نباید از ارائه گزارش کامل علل سانحه به افراد ذیربط در تشکیلات کمیته های سوانح دریایی در چارچوب دستورالعمل موجودخودداری نماید.

بررسی های سوانح دریایی باید فارغ از معذوریتهای اداری و به صورت مستقل از بررسی های جنحه، قضایی، اداری و جرائم مدنی باشد. ضمناً هدف از این طرح ممانعت از انجام هیچ یک از بررسی های ذکر شده نمی باشد.

لذا علاوه بر رعایت موارد فوق الذکر بررسی های مربوط به سوانح و رخ دادهای دریایی اهداف ذیل را نیز در بر می گیرد:

-          بررسی سوانح و رخدادهای شناورهای با پرچم جمهوری اسلامی ایران در داخل و یا خارج از کشور و همچنین بررسی سوانح به وقوع پیوسته در آبهای تحت حاکمیت و صلاحیت جمهوری اسلامی ایران توسط شناورهای با پرچم کشورهای خارجی

-          شناسایی علل و عوامل بروز سانحه و یا رخدادهای دریایی

-          ارائه توصیه و اقدامات اصلاحی به منظور پیشگیری و کاهش سوانح و رخدادهای دریایی و انجام پیگیری های لازم جهت رسیدن به این اهداف

-          انتشار علل و عوامل وقوع سوانح دریایی و ابلاغ درسهای آموخته شده از سوانح و رخدادهای دریایی به کلیه دست اندرکاران ذیربط جهت ارتقاء استانداردهای ایمنی، دریانوردی و حفاظت از محیط زیست دریایی

-          ارتقاء دانش، آگاهی و مهارت کارشناسان بررسی سوانح دریایی

***********************************************************************************************************

کشورهای ذیربط در سوانح دریایی عبارتند از:

-          کشور صاحب پرچم شناوری که مورد بازرسی قرار می گیرد

-          کشوری که سانحه دریایی در آبهای تحت حاکمیت و یا صلاحیت آن اتفاق افتاده است

-          کشوری که عواقب سانحه دریایی باعث به خطر افتادن محیط زیست آبهای تحت حاکمیت و صلاحیت آن می گردد

-          کشوری که عواقب سانحه دریایی باعث به خطر افتادن جزایر مصنوعی، تأسیسات یا سازه های تحت حاکمیت آن می گردد

-          کشوری که به دلیل بروز سانحه دریایی اتباع آن جان خود را از دست داده و یا به شدت آسیب دیده اند

-          کشوری که اطلاعات مهمی برای استفاده در مراحل بازرسی در اختیار دارد

-          کشوری که به دلایل دیگری که توسط کشور بررسی کننده اصلی، مهم تشخیص داده شده، در این مسئله دخیل شناخته می شود.

*******************************************************************************************************

تعریف سانحه دریایی(Marine Casualty) :

رویداد یا زنجیره ای از رویدادها در رابطه با عملیات های دریایی مربوط به شناورها، تجهیزات و تأسیسات که حاصل و نتیجه آن می تواند هر یک از موارد زیر باشد:

-          مرگ و یا مصدومیت جدی و وخیم فرد

-          از دست رفتن فرد (مانند افتادن انسان به دریا)

-          غرق، از دست رفتن و یا ترک شناور توسط خدمه

-          هرگونه خسارت ساختاری (material damage) به شناور به گونه ای که:

- اثر قابل توجه بر تمامیت شناوری، کارآیی و ویژگیهای عملیاتی شناور و یا تأسیسات و تجهیزات داشته باشد

- نیازمند تعمیرات اساسی و یا تعویض بخش یا بخش های مهم از سازه بوده ویا

-    منجر به تخریب، انهدام شناور و یا تأسیسات و تجهیزات گردد

-    برخورد، به گل زدن، تصادم و از کار افتادگی شناور

-    هرگونه خسارت وارده به پیکره ساختار خارجی و داخلی شناور به گونه ای که ایمنی شناور و یا شناور های اطراف و افراد را به صورت جدی به مخاطره بیندازد

-    خسارت جدی بصورت بالفعل و یا بالقوه به محیط زیست که حاصل صدمه به یک و یا چند شناور بوده و یا نتیجه به آب انداختن کالاهای خطرناک شناور سانحه دیده باشد

سوانح بسیار شدید (very serious casualty):

به سوانحی اطلاق می شود که اثر وقوع آن منجر به تلفات جانی، از دست رفتن کامل شناور (ها) و یا بروز صدمه های شدید به محیط زیست دریایی شود

سوانح شدید(serious casualty):

به سوانحی اطلاق می شود که جزء سوانح بسیار شدید به شمار نمی آیند و عبارتند از:

     حریق، انفجار، تصادف، به گل زدن، تصادم، مصدومیت شدید انسانی، خسارت ناشی از هوای طوفانی و شرایط بد دریا، خسارت ناشی از برخورد با توده یخ، ایجاد ترک ، شکاف و نقص در بدنه شناور یا در شناور که منجر به صدمات ساختاری گردد به طوریکه شناور قابلیت دریانوردی خود را از دست بدهد مانند نفوذ آب در بدنه، از دست دادن نیروی محرکه، وارد آمدن خسارات عمده به محل اقامت کارکنان شناور و آلودگی محیط زیست (صرف نظر از مقدار آلودگی)، آلودگی و خسارت ناشی از به آب افتادن کالا(های) خطرناک از شناور سانحه دیده، نیاز شناور به یدک کش و سایر موارد مشابه

سوانح خفیف(less serious casualty):

به سوانحی اطلاق می شود که در زمره سوانح شدید و بسیار شدید قرار نگرفته اند و ارسال گزارش مربوط به این سوانح، همانند رخدادهای دریایی درنظر گرفته می شوند

رخداد دریایی(marine incident):

به معنای رخداد و یا زنجیره ای از رخدادها به جز سوانح دریایی که در ارتباط مستقیم با عملیات ها و فعالیت های دریایی مربوط به شناورهای در مخاطره بوده و اگر اقدامات اصلاحی جهت رفع آن صورت نگیرد، امکان به خطر افتادن ایمنی شناور، سرنشینان آن، افراد دیگر و محیط زیست دریایی وجود خواهد داشت.

********************************************************************************************

مراکز اصلی بررسی سوانح دریایی در استانهای ساحلی کشور:

-          اداره کل بنادر و دریانوردی استان هرمزگان

-          اداره کل بنادر و دریانوردی استان خوزستان

-          اداره کل بنادر و دریانوردی استان بوشهر

-          اداره کل بنادر و دریانوردی استان سیستان و بلوچستان

-          اداره کل بنادر و دریانوردی استان گیلان

-          اداره کل بنادر و دریانوردی استان مازندران

-          اداره کل بندر و دریانوردی خرمشهر

-          مدیریت منطقه وی‍ژه اقتصادی بندر امیرآباد

مراکز فرعی بررسی سوانح دریایی در استانهای ساحلی کشور:

-          زیر مجموعه های اداره کل بنادر و دریانوردی استان هرمزگان: ادارات بندر و دریانوردی شهید باهنر، لنگه، قشم و کیش

-          زیر مجموعه های اداره کل بنادر و دریانوردی استان خوزستان: اداره بندر و دریانوردی آبادان

-          زیر مجموعه های اداره کل بنادر و دریانوردی استان بوشهر: ادارات بندر و دریانوردی عسلویه و خارک

-          زیر مجموعه های اداره کل بنادر و دریانوردی استان سیستان و بلوچستان: ندارد

-          زیر مجموعه های اداره کل بنادر و دریانوردی استان گیلان: ندارد

-          زیر مجموعه های اداره کل بنادر و دریانوردی استان مازندران: ندارد

-          زیر مجموعه های اداره کل بندر و دریانوردی خرمشهر: ندارد

-          زیر مجموعه های مدیریت منطقه وی‍ژه اقتصادی بندر امیرآباد: ندارد

*********************************************************************************************************

-          حسب مورد دعوت از کارشناسان مجرب و ذیصلاح سازمانها و ارگانهای ذیربط

-          در صورتیکه سانحه منجر به صدمه بدنی یا فوت انسان گردد، حضور نماینده گارد سازمان بنادر و دریانوردی در کمیته ضروری می باشد

-          نمایندگان مالکان شناور یا شناور ها حسب مورد

- کارشناس امور بندری 

• شامل فرمانده (هان) شناور (های) سانحه دیده، مالک و یا نماینده رسمی مالک شناور (های) مربوطه و خدمه در صورت نیاز

* در صورتیکه سانحه منجر به صدمه بدنی یا فوت انسان گردد

+ کارشناس مسئول مقابله با آلودگی، علائم کمک ناوبری، جستجو و نجات دریایی، کارشناس امور بندری و همچنین رئیس اداره امتحانات و گواهینامه های دریایی حسب مورد توسط رئیس کمیته دعوت خواهد شد